Ecological Chemistry:

Caving & Climbing gear:


Gemeente Edegem:
 
SDWorx:

TROU DE L'EGLISE & TROU DURY
Het hydrologisch systeem van Mont-sur-Meuse

SAMENVATTING: In 1992 en 1993 ontdekten SC AVALON en Philippe Lacroix (Bibiche) na flink wat werkzaamheden het vervolg van de Trou Dury dat zich in de richting van de naburige Trou de l'Eglise uitstrekte. Ook in de Trou de l'Eglise werden vele kleinere vervolgen ontdekt, hoewel het hoofddoel, een verbinding tussen beide grotten, nog niet werd bereikt. Een nieuwe topo werd gemaakt en wordt hier gepresenteerd.

DE WERKZAAMHEDEN

12 mei 1992: mijn vrouw Annette en ik dalen af in de Trou Dury. Een minder aangename ervaring: er druppelt een riolering in, het is zeer onstabiel en barslecht geëquipeerd. De grote ingangszaal geeft toegang tot een zowat 10 m lange galerij, die dan plots verlaagt en overgaat in een korte laminoir, verstopt met keien. Ik rommel er wat in en heb de indruk dat het verderop terug iets hoger wordt... de basis voor een nieuwe desobstructie is gelegd.

De volgende maanden wordt zo nu en dan aan de laminoir gewerkt, uitgraven van de bikkelharde keienlaag enerzijds, verhogen van het dak anderzijds. Te noteren dat één van deze sessies (25 oktober 92) dient te worden onderbroken wegens een plotse crue, waarbij we de ingangsput in een bruisende waterval dienen uit te klimmen!
Intussen bewijst een fluoresceïne kleurproef de verbinding met de Trou de l'Eglise.

Na 6 sessies is de "Bouchon Raisonnable" overwonnen. Een fikse vernauwing en 5 meter kruipgang geven uit in een hoge en nauwe diaklaze. Op een hoger niveau wordt ze ontdubbeld door een fossiele galerij, ruimer en licht geconcretioneerd. Vervolgens terug een kruipgang, die finaal steil omlaag duikt en daar tot het plafond dicht zit met klei, op een klein gaatje na. In totaal omhelst de ontdekking zowat 60 meter. Bibiche gelooft als enige in de desobstructie en begint als gek te graven...

De volgende maanden wordt geregeld verder gewerkt. Het is een frusterende periode, daar de natte wintermaanden om de haverklap de grot in lichte crue zetten waarbij het door ons ontdekte stuk vol water loopt. De ingangsput wordt opnieuw uitgespit: 3 deviaties zorgen voor een "droge" afdaling net naast de waterval. In de grote ingangszaal wordt een 12 m hoge ch?inee artifici?l uitgeklommen: geen vervolg. We topograferen ook de "Réseau Sup?ieur", ontdekt door Bibiche na de beklimming van een 10 meter hoge cheminée. Het is een fossiele Réseau van zowat 65 m ontwikkeling.

Tijdens de (drogere) vriesdagen in december '92 wordt verder gegraven aan de "Bouchon Interminable", zoals we onze graafplaats hebben gedoopt. Het is echt gekkenwerk: "onze" galerij is zoals gezegd een nauwe diaklaze (25 ?40 cm breed) waarin stockage van het uitgegraven materiaal onmogelijk is. De enige plaats is de 3 meter hoger gelegen fossiele galerij. De bakken aarde moeten over zowat 20 meter verplaatst worden, waarvoor 6 ?7 personen nodig zijn, die de hele dag in een verkrampte houding in de diaklaze geprangd zitten. We zijn duidelijk een fossiele sifon aan het uitgraven. Na 2m te zijn gedaald, is het nu horizontaal geworden over zowat 5 m lengte en begint het stilaan terug te stijgen. Tussen plafond en sediment heeft het water een gaatje van 5 ?10 cm breed vrijgelaten... Er is een flauwe tocht voelbaar. Het sediment is een mengelmoes van aardewerkscherven, plastiek, keien, glas en zand, dus duidelijk iets van de laatste 50 jaar. In januari '93 graven we nogmaals verder, we zijn nu terug gestegen tot het beginniveau van de fossiele sifon, maar tot onze teleurstelling blijven we in de sedimentatiezone: op zicht zit het nog over minstens 3 meter dicht. In februari '93 doen de regenbuien onze werkplaats terug vol blubber lopen en houden de werken en exploratie in de "Réseau Noir" (Trou Weron) ons gedurende een paar maanden in de ban.

Op 2 mei 1993 hernemen we de desobstructie. Wonder boven wonder wordt het breder, en we bereiken al spoedig een ruime galerij: 2 meter breed, aanvankelijk laag maar dan hoog genoeg om recht te staan. 10 meter verder eindigt ze voor een laag, nauw gaatje dat bijna potdicht zit ("Le Bouchon Minuscule"). Verdomme toch!

In Café au Rocher ontmoetten we Bibiche en geven hem de hint om er zo spoedig mogelijk een kijkje te nemen. 's Anderendaags zit hij er al. Hij graaft solo de doorgang uit over 1,5 m en vindt een grote zaal van zowat 10 x 3 x 3 m. Hij heeft tijdens het graven zowat al zijn kleren uitgespeeld om het niet te warm te hebben en ziet zich verplicht de zaal ("Salle des Pieds Nus, zie foto") blootvoets te exploreren. Ten einde de zaal forceert hij een nieuwe versmalling. Erachter een sterk dalende galerij, eindigend op een aarde-achtige put van 4 meter.
Het daaropvolgend weekend ontdekken we het vervolg na het doorgraven van de "Bouchon Ridicule". Het is een nauwe meander die sterk daalt en eindigt op een putje van 4 meter. Daaronder verspert een blokkeninstorting de weg...
Met kloppend hartje beginnen we een week later aan het verwijderen van de blokken. Ze vallen dreunend omlaag, eronder zit een grote put! Een paar uur later zijn we erdoor. De eerste 5 meter van de put zijn schuin en nauw, dan gaat het over in een mooie, door het water uitgespoelde put die met wat moeite kan worden afgech?ineerd. Beneden staat een vlijmscherp rotsmes omhoog, waaraan Annette haar hand openhaalt (vandaar de naam: Puits du Couteau, 16 m diep). Het vervolg is jammer genoeg een ontzettend nauwe meandertje, waarin we slechts een 5 tal meter ver geraken.

De topo geeft een diepte van -77 m aan ten opzichte van de rand van de doline. We vorderen pal richting Eglise, maar wegens gebrek aan een nauwkeurige topo van de Eglise hebben we geen enkele zekerheid over de afstand die beide grotten scheidt.

Intussen is het reeds juli '93. De eindmeander wordt verbreed en de allersmalsten onder ons (Rudi en Annette) geraken er 20 m verder in: einde wegens te claustrofobisch smal, maar vervolg zichtbaar!. Op tal van andere plekken wordt nog gezocht, zonder succes.

Het wordt duidelijk dat we onze kansen aan de andere kant, de Trou de l'Eglise, moeten wagen... Na 24 afdalingen hebben we even onze buik vol van de Dury.

2. DE WERKEN IN TROU DE L'EGLISE

De Eglise was reeds sedert ruime tijd het strijdtoneel van Bibiche. Hij had er tal van kleine vervolgen ontdekt. Zijn voornaamste prestatie was echter het op diverse manieren toegankelijk maken van de "Réseau du Cimeti?e". Dit is een vrij uitgestrekt deel van de grot, dat uitsluitend via een uiterst nauwe diaklaze toegankelijk was. De Réseau figureert niet op de "bekende" topos van de Eglise (Van der Sleyen en CRS), maar wel op een oude topo van "Les KKto?" uit 1954. De doorsnee Eglise-bezoeker heeft echter nog nooit van dit Réseau gehoord.
Bibiche maakte een toegang door in de "Grande Diaclaze" een 8tal meter omhoog te chemineren en daar al gravend aan de slag te gaan. Aldus kwam hij uit in een hoger niveau van de Réseau du Cimeti?e. Later maakte hij een nog gemakkelijkere verbinding met de Passage des Bruxellois.

Onze voornaamste prioriteit is het hertopograferen van de grot. Hoewel de Eglise een droom van een grot is om te topograferen (ruim, proper), houdt het karwei ons 7 zondagen bezig. Het resultaat is echter een openbaring. Voor het eerst begrijpen we hoe de Eglise nu eigenlijk "ineensteekt", want laat dat duidelijk zijn: het is een ingewikkeld zootje waarin een 5-tal grote circuits onderling verbonden zijn. Ook wordt nu de relatie met de Trou Dury duidelijk: de eindgalerij van de Eglise ligt in het verlengde van de Dury.

De afstand tussen beide grotten is echter nog niet gekend. In de Dury topograferen Annette en Rudi de 20 m lange eindmeander. Landmeter/speleo Renaud Delfosse (GS Troll) maakt met een theodoliet een nauwkeurige oppervlaktetopo van Eglise naar Dury, Dellieux en Weron. Uit dit alles blijkt dat de afstand tussen de extremiteiten van Eglise-Dury zowat 52 mbedraagt. Aan de kant van de Eglise (Galerie du Baby-doll) vormt een calcietstop het einde, aan de kant van de Dury is het een ultra-nauwe meander...
De topo wijst ons ook op een hypothetische mogelijkheid: als we op een synthese-topo van Mont-sur-Meuse, waarop alle grotten staan, een lijn trekken in het verlengde van de "Réseau Noir" in de Weron, dan valt deze samen met de grote fossiele galerij in de Chantoir Dellieux, en komen we terecht in de Passage des Bruxellois in de Eglise. Alle 3 de galerijen liggen op dezelfde diepte en in dezelfde as. Zou de Passage des Bruxellois zich eveneens richting Weron/Dellieux uitstrekken? Aldus markeren we op de topo een hypothetische plek (in het verlengde van de Passage des Bruxellois), in de Réseau du Cimeti?e. In werkelijkheid vinden we er inderdaad een volledig dichtgeslibd gangetje: het is het begin van de "Boyau de la Grande Evasion"...

Intussen doet Bibiche in de Eglise een grote ontdekking: hij ontdekt een galerij die hem vanaf de Réseau du Cimeti?e, over de watervallen heen, naar het dak boven de Salle Tony voert. De Eglise is weeral een circuit rijker, en wat voor één: de "Galerie Infernale" is smal, bochtig en telt een versmalling van formaat ("Etr. de la Cacahu?e"). Daar waar ze over de watervallen heen gaat, bestaat een (te smalle) communicatie met deze laatste; men hoort er duidelijk het gedreun van het water.

In december 1993 starten de werken in ons hypothetisch gangetje in de Reseau du Cimeti?e. Bibiche graaft er alleen zowat 4 meter ver, vanaf dan vervoegen wij hem. Het gangetje is tot tegen het plafond opgevuld met een bikkelharde laag riviergrint. Loshakken, in bakken scheppen, wegslepen, kortom de normale gang van zaken. Echter na een 6-tal zondagen steken 2 problemen de kop op: a) waar naartoe met het grint en b) we krijgen acuut luchtgebrek. Het eerste wordt opgelost door met veel meer volk te komen, zodat het grint tot aan het begin van de Réseau du Cimeti?e kan worden getransporteerd, en daar omlaag kan worden gekieperd, in de rivier van de Eglise (met onze excuses aan alle bezoekers die een bak grint op hun helm kregen...) Het tweede probleem vereist wat ge?perimenteer maar wordt dan vakkundig verholpen. Langs de wand van de galerij wordt een regenpijp gemonteerd (8cm diameter). In het begin ervan zit een klein 12 volt ventilatortje dat frisse lucht aanvoert naar de graafplaats. Het spreekt vanzelf dat het bochtige verloop van het gangetje voor de nodige loodgieterswerken zorgde om de regenpijpen (die bij elke graafsessie verlengd moesten worden) mooi gemonteerd te krijgen.

De graafwerken nemen al gauw waanzinnige vormen aan. Ploegen tot 9 man sterk verslepen elke graafdag een paar ton grint. De gang vervolgt eindeloos, 70 ?100 cm breed, en we graven het 75 cm diep uit zodat we er vlot kunnen doorkruipen. Tussen onze acties door is er de onuitputtelijke Bibiche, die het gehele stuk voor de Grande Evasion nog extra uitdiept zodat nu overal op handen en knie? kan worden gekropen. In maart '94 is er zowat 21 meter gang uitgegraven. Zoals voorspeld, blijven we in het verlengde van de Galerie des Bruxellois en stevenen we recht naar onbekend terrein. We vrezen echter in een fossiel Réseau tezittendat geheel opgevuld is met sedimenten en besluiten er voorlopig een punt achter te zetten.

NB: een kleine berekening op basis van de afmetingen van de gang, het soortelijk gewicht van grint, etc. leert ons dat er minimaal 20 TON materiaal werd uitgegraven. Dit werd weggesleept over zowat 35 m afstand in bakken van 20 kg, dus zowat 1000 bakken... Lichtelijk overdreven dus.

Zie foto voor een idee van de "Grande Evasion".

OPMERKING (ACHTERAF TOEGEVOEGD): Actueel (juni 1997) is de Grande Evasion over 33 m lengte uitgegraven. Het vervolgt nog steeds...

Intussen zitten we evenmin stil in andere delen van de grot. In de Galerie du Babydoll wordt richting Dury gewerkt, maar de calcietstop is voorlopig nog niet ge?imineerd. Tijdens deze tochten ontdekken we tot onze ontzetting dat één of andere idioot de "Etroiture du Babydoll" heeft gedynamiteerd, die steeds één van de amusantste passages van de Eglise was. Het motief hiervoor ontgaat ons compleet. Er wordt ook gegraven ten einde de eindgalerij, waar vooral Bibiche sterk gelooft in een vervolg (recht naar de Maas!): 4 meter gevorderd, wordt verdergezet. Bibiche graaft ook in diezelfde eindgalerij, de actieve perte (een diaklaze) van de rivier uit. Twee andere clubs hebben er eveneens hun oog op laten vallen, zodat hij zich moet beperken tot een "helpende hand". De diaklaze wordt echter na een 6tal meter ondoordringbaar. Tot slot vallen we in de "Cimeti?e" ook nog het gepollueerde riviertje aan, dat uit een zeer nauwe meander verschijnt. Graafwerken en een paar verbredingssessies brengen ons een 6tal meter verder.

3. HET SLUITSTUK

In juni 1994 doen we nogmaals een poging om in de Dury de eindmeander te forceren, maar zelfs supersmalle Rudi geraakt er niet door. Te noteren dat de Dury de winterse "crue van de eeuw" redelijk heeft doorstaan, enkel in de fossiele sifon (Bouchon Interminable) staat 20 cm blubber waarin men een ongelofelijk modderbad krijgt. Het is wel duidelijk dat onze Réseau in de Dury op die manier slechts een paar winters zal standhouden, en dan terug zal dichtgeslibd zijn.

Als sluitstuk beééndigen we de verbreding van een 2 m lange, nauwe spleet die vlak voorbij de Bouchon Interminable is gesitueerd. Voorbij het obstakel vinden we een cheminéetje van 2m50 hoog, dat te nauw vervolgt (dalende tocht), de cheminée de l'Echo.

BESCHRIJVING TROU DURY

Men kan het touw equiperen op 2 spits net boven het platform. 3 m dieper vindt men een vaste spitplaat (fractio). Men dient zich nu zeer voorzichtig door een vernauwing van 50 cm breed te laten zakken. Deze passage is uiterst onstabiel, een ton rotsblokken hangt, de wetten van de zwaartekracht tartend, in het plafond "geplakt". Net onder de versmalling fractioneert men opnieuw en daalt men af in de mooie put, 3 vaste deviaties verwijderen het touw van de waterval. Beneden zet men voet op een puinkegel, in een ruime zaal. Aan de Noordkant geeft een wat lagere doorgang toegang tot een ruime cheminée van een tiental meters hoog. Deze is vrij te beklimmen en geeft toegang tot het "Réseau Sup?ieur". Dit bestaat uit 2 haaks op elkaar staande galerijen.

De grote ingangszaal vervolgt zich in een evidente galerij (2 x 2 m), sterk dalend, waarin de rivier stroomt. De rivier verdwijnt rechts in een "perte" en de galerij verlaagt plots. We kruipen op de buik doorheen de "Bouchon Raisonnable", passeren een flinke vernauwing en belanden in een hoge diaklaze. De diksten onder ons nemen hier best de hoogste verdieping. De anderen volgen beneden (v?l smaller). Beide verdiepingen vervoegen elkaar weer, de Bouchon Interminable wordt gepasseerd en men belandt eindelijk in een ruimere galerij. Links geeft een lage passage toegang tot een spleet die uitkomt in de cheminée de l'Echo. Deze is denkelijk een (drooggevallen) zijrivier, afkomstig van de Chantoir de l'Ecole.

De "ruimere" galerij verandert echter al snel in een nauwe passage, de Bouchon Minuscule. Vervolgens een verademing na al het kruipwerk: de Salle des Pieds Nus, ongeveer 10 x 3 x 3 meter. Ze wordt gesierd door zeer mooie fossiele koraalformaties (groep "Tabulae"). Daarna verandert de morfologie van de grot totaal. We belanden in een 2 meter brede diaklaze, geconcretioneerd, waarvan we het diepste punt bereiken via een in de klei uitgespoelde put van 4 meter: le Puits Terreux. Dan een penibel gedeelte: een 20-tal meter meander, die op verschillende plaatsen erg nauw is en eindigt op een putje van 4 meter dat vrij wordt afgeklommen.
Hier vinden we een spit voor de Puits du Couteau (P16), waarvoor we een ladder van 15 m aanraden (het eerste deel is scherp en nauw, bijna niet uit te jumaren). Beneden stroomt een miniscuul actief dat de allersmalsten onder ons over een twintigtal meter kunnen volgen, richting Trou de l'Eglise.

Samengevat: onaangename en onstabiele ingangszone - mooie P21, zeer nat naargelang het seizoen - sportief parcours doorspekt met vernauwingen en waarin vooral gekropen dient te worden - P16. Oordeel zelf maar of het U bevalt...

BESCHRIJVING TROU DE L'EGLISE

De doline is zeer groot. De huidige ingang, waar de rivier in verdwijnt, is afgesloten met een UBS-poort en geeft uit op een diaklaze waarin men een tiental meter dient af te dalen, gemakkelijk wegens de inox ladder. Net boven de poort kan men een klein galerijenstelsel bezoeken.
Beneden in de diaklaze begint een meander. Al naargelang het debiet van het water, wordt deze doorlopen door de rivier. Aktueel verdwijnt deze echter links beneden de ingangsput. Na een tiental meters komen we aan een belangrijke splitsing; we hebben hier de keuze tussen de Pas de la Mort (links) of de Passage des Bruxellois (rechts).

a) Pas de la Mort: het betreft hier enkele ge?odeerde putjes die toegang geven tot een galerij die een 5-tal meter lager ligt. De "Pas de la Mort" is een wat akelige overstap boven een putje van 2,5 m, echter voor een geoefend speleoloog gemakkelijk vrij te doen. Beneden staan we in een ruime galerij.

Stroomopwaarts (stijgend dus) komen we in een hoge zaal. Drie mogelijkheden hier: 1) de "oude ingang" van de Eglise, aktueel ingestort; 2) "le Shunt", een kruipgang die Bibiche "ontwierp" en waardoor men de Pas de la Mort kan omzeilen (hij leidt terug naar de ingangsmeander); 3) een passage doorheen de blokken ("Passage Yves Grolaux") die naar de Grande Galerie leidt.

Stroomafwaarts van de Pas de la Mort dienen we een R2 af te klimmen, soms h?l nat. We blijven dalen en komen dwars uit op de "Grande Diaclaze". Op deze plek komt van rechts een klein riviertje toegestroomd, vanuit de Réseau du Cimeti?e. Stroomafwaarts gaat de "Grande Diaclaze" over in "Les Cascades". Het is vooral "in crue" een zeer indrukwekkend gedeelte, waar het water tal van kleine ressauts afspettert en aldus meer dan 20 meter hoogteverschil neemt. De galerij echter blijft zeer hoog, liefhebbers van "luchtig" oppowerk kunnen, in plaats van de watervallen af te dalen, op dezelfde hoogte verder vorderen tot boven "Les Orgues". Onderaan de watervallen staat men in een hoge zaal, waar een prachtige druipsteenwaterval hangt: Les Orgues.

b) Passage des Bruxellois: het is in feite het logische vervolg van de ingangsmeander. Men laat de Pas de la Mort dus links liggen en men vervolgt op hetzelfde niveau. De meander maakt spoedig een haakse linkerbocht. In deze bocht, wat verscholen onder een groot blok, ligt de toegang tot de "Réseau du Cimeti?e". We volgen echter de Galerie des Bruxellois. Diepe plassen kenmerken deze galerij die eindigt op een gepolijst vernauwinkje in het calciet. Dan zetten we via 2 kleine ressauts voet in de "Grande Galerie".
Ze is zeer ruim, helt sterk omlaag en wordt gekenmerkt door grote rotsblokken. Aan de linkerwand zien we een omhooglopende galerij, waaruit bij nat weer een zijriviertje komt. Dit is afkomstig van een verdwijnpunt in een doline vlak naast die van de Eglise. Aan de rechterwand kunnen we op een platform klimmen, waarboven een door Bibiche gedesobstrueerde cheminée ligt.

De "Grande Galerie" splitst zich vervolgens in een sterk stijgende tak (links - mogelijk het oorspronkelijke vervolg??) die bovenaan door calciet verstopt is, en een dalende tak (rechts). Deze komt uit in een zeer hoge en ooit prachtig versierde galerij: Galerie des Suprises.. Aan het begin hiervan geeft een vernauwing toegang tot de "Salle Tony", waarin een holle stalagmiet ("l'Ascenseur") ons naar een hoger gelegen "balkon" voert. We kunnen hier terug afdalen naar de galerij beneden (C10), of een traversee wagen (4-5 ringen aanwezig) en aldus de verbinding met de "Galerie Infernale" maken.

Houden we het voorlopig simpel en vervolgen we de gedecoreerde galerij... Kleine afstapjes brengen ons tot onderaan "Les Orgues". De sportievelingen kunnen ook (in oppo) bovenin de galerij blijven, om aldus via een "passage superieur" bovenaan "Les Orgues" uit te komen. Voor de afdaling is dan wel een touw nodig (C12).

Vanaf nu wordt de beschrijving iets eenvoudiger. We volgen nu nog één grote en zeer hoge meander, actief uiteraard, en in breedte vari?end van 0,7 tot 2 meter en vaak tot 15 m hoog. Het is één van de mooiste "canyons" welke in een Belgische grot te zien is. Allereerst passeren we onder de "Salle de la Cathedrale". Een eenvoudig "vrij" klimmetje brengt ons een 4tal meter hoger aan de voet van een enorme, witte coul? van zowat 1 m diameter en 8 meter hoog (NB: een artifici?e klim, die ons tot 17 m boven het rivierniveau bracht, wees uit dat de coul? afkomstig is van een minuscuul meandertje). Na dit hoogtepunt arriveren we al gauw aan de "Salle des Gours", waar een groot druipsteenplatform de galerij verspert en slechts een kleine passage ter hoogte van het rivierniveau heeft opengelaten. De Salle des Gours bevindt zich een 8tal meter boven de rivierbedding. Het is een oase van actieve gours en druipsteen. We kunnen er gemakkelijk "vrij" heenklimmen (en afdalen) in oppo aan de stroomopwaartse kant; aan de stroomafwaartse kant is het hoger en vooral omlaag is het zonder zekering eerder "link".

Twintig meter voorbij deze zaal, maakt de grote meander een kenmerkende, haakse linkerbocht. Ook hier kunnen we omhoogklimmen naar een hoger gelegen restant van de galerij, met nogal wat concreties ("La Tiare"). Een eind verder arriveren we dan dwars en ongeveer halverwege in de eindgalerij van de Eglise. Ze is quasi rechtlijnig en is stroomafwaarts ontdubbeld in 2 verdiepingen. De onderste verdieping wordt doorlopen door de rivier, en ontvangt onderweg het water van een zijrivier, nl. de rivier komende van de Trou Dury. Al het water verdwijnt finaal aan de linkerkant in een serie van ondoordringbare verdwijnpunten. Vervolgens vervoegt de bovenste verdieping de onderste, en een 25-tal meter verder eindigt het in een geheel met klei gevuld gangetje (desob bezig!)

Op de plaats waar we in de eindgalerij van de Eglise terechtkwamen, biedt een klimmetje van 3 meter ons de mogelijkheid om de "Réseau du Babydoll" te bezoeken. We hervinden er de rivier van Trou Dury. Ze verschijnt vanuit een sifonnetje, dat te omzeilen valt door het beklimmen van een gladde helling rechts, gevolgd door de beroemde "étroiture" die nu geen étroiture meer is. Aldus kunnen we nog een 40tal meter vorderen, waarbij we onderweg een door Bibiche en Jacques Simus (SSN) gedesobstrueerde spleet passeren die nogmaals toegang geeft tot het waterniveau (klein meertje) van de Dury. De galerij eindigt op een grote stalagmitische stop, tot op heden niet geforceerd.

NB: frappant is dat in in deze galerij eveneens massaal koraalformaties voorkomen, van hetzelfde genre als deze in de Dury, en dat ook hier deze zich uitsluitend in de Noordelijke wand van de galerij bevinden, net zoals in de Dury.

Rest mij nog de beschrijving van de Réseau du Cimeti?e... Deze is op 3 manieren bereikbaar:

* de eenvoudigste is deze vanuit de Galerie des Bruxellois, waarbij men in de bovenverdieping terechtkomt van de "Cim?i?e".

* door omhoog te chemineren in de "Grande Diaclaze" (op de plaats waar men, komende van de Pas de le Mort, de Grande Diaclaze binnenkomt). Aldus klimt men een 8tal meter hoog (erg glad!), men bereikt een horizontale galerij: naar links vinden we het begin van de "Galerie Infernale" (zie verder), naar rechts dienen we na 2 meter kruipen opnieuw 3 meter te stijgen. Ook zo komen we in de bovenverdieping terecht.

* door zich vanuit de Grande Diaclaze doorheen de zeer nauwe spleet te wurmen, waaruit de rivier van de "Cimeti?e" tevoorschijn komt. Zo komt men in de benedenverdieping. Een variante hierop werd door Bibiche gemaakt: de nauwe spleet wordt één meter hoger ontdubbeld door een iets bredere galerij, echter een opeenvolging van versmallingen (o.m. de amusante "Etroiture en Y")

De bovenverdieping van de "Cim?i?e" bestaat aanvankelijk uit een opeenvolging van oude, freatische gangen, zoals de "Boyau de la Grande Evasion". Vervolgens bereiken we een put van 6 meter. Twee mogelijkheden:

a) afdalen: mits enige voorzichtigheid is dit "vrij" te doen (er zijn trouwens geen spits). We komen aldus in de benedenverdieping, die doorlopen wordt door een riviertje. Stroomopwaartse wordt de galerij te smal, stroomafwaarts kunnen we de verbinding maken met de rest van de Eglise.

b) over de put heen kruipen: de galerij stijgt sterk, en verandert in een typische "amont": sterk gecorrodeerd, vele cheminées. De voornaamste galerijontwikkeling vinden we door aan de linkerkant een supermodderige meander te nemen (waaruit een miniem actiefje komt) die uitkomt in een ruime, fossiele galerij.

Tot slot is er nog de "Galerie Infernale". Deze begint aanvankelijk zeer smal en laag, wordt na een haakse linkerbocht nog wat lager, vergroot dan weer geleidelijk aan tot we een verschrikkelijke vernauwing ("Etroiture de la Cacahu?e") bereiken, waarvan de doorsnede inderdaad de vorm van een apenootje heeft. Wie erin slaagt ze te passeren, komt na een complete U-bocht in een nauwe, hoge meander terecht, waarin men dient af te dalen. Vanaf daar is een touw noodzakelijk, want men belandt hoog in het dak nabij Salle Tony. Via een traversee (ringen ter plaatse) bereikt men het veilige platform boven Salle Tony. Kortom; iets voor de fijnproevers!

HYDROLOGIE

Beide grotten behoren, hydrologisch gesproken, tot éénzelfde systeem. Het riviertje dat de Trou Dury doorloopt, komt immers uit, na een (gedeeltelijk onbekend) traject, in de Galerie du Baby-Doll om dan vervolgens de rivier van de Trou de l'Eglise te vervoegen. Een fluoresceïne kleurproef, uitgevoerd in de rivier van de Dury (in de doline), gaf reeds na 2,5 uur een positief resultaat in de Eglise. De snelheid wees er duidelijk op dat het water zich vrij verplaatste in vadose galerijen, wat voor ons een stimulans was bij de desobstructie van de Dury. De kleurproef leerde ons nog enkele zaken... Zo bijvoorbeeld dat alle wateraanvoeren (een 4tal), die in de grote ingangszaal omlaag druipen, afkomstig zijn van het riviertje in de doline, dat zich blijkbaar in de bovenste gesteentezone verspreidt. E? uitzondering is de kleine wateraanvoer die omlaag komt in de cheminée van 12 meter die toegang geeft tot het "Réseau Sup?ieur".

Toch blijft, ondanks de ontdekking van het vervolg van de Dury, de hydrologie grotendeels onbekend. De rivier van de Dury verdwijnt immers in de grote ingangszaal tussen het grint en wordt slechts weergezien in de Eglise. Het door ons ontdekte vervolg is in principe droog, tenzij bij hoge waterstanden. Enkel de nauwe eindmeander wordt doorlopen door een miniem actiefje dat echter niets met de rivier van de Dury gemeen heeft (te klein debiet, ongepollueerd). Frappant is dat deze eindmeander in dezelfde diaklaze als de Galerie du Babydoll (Eglise) is gevormd en dat deze laatste w? wordt doorlopen door het water van de Dury.

De hydrologie van de Eglise is heel wat complexer. De grot wordt immers doorlopen door vele riviertjes die finaal allen in de eindgalerij samenkomen en in één van de verdwijnpunten verdwijnen. We onderscheiden als voornaamste riviertjes:

1) de hoofdrivier die zich in de ingang omlaag stort en via de "Pas de la Mort" en de "Cascades" de eindgalerij van de Eglise vervoegt. Ze is bijna het hele jaar door actief.
2) de zwaar gepollueerde rivier die afkomstig is van de "Réseau du Cim?i?e". Ze staat in relatie met het straatriool (positieve kleurproef) en stroomt het hele jaar door.
3) de rivier afkomstig van de doline naast de Eglise. Ze doorloopt de "Grande Galerie" en vervoegt de hoofdrivier aan de voet van "Les Orgues". Meestal is ze niet actief.
4) de rivier afkomstig van Trou Dury, steeds actief.
5) een belangrijke watertoevoer in het dak van Salle des Gours; steeds actief.

De eindbestemming van het water is de resurgentie van Chauveau, gelegen langs de Maas op een hoogte van 100 m en op een afstand van zowat 1750m. Het verdwijnpunt van de ondergrondse rivier van de Eglise ligt op 121 m hoogte. Dit is nog niet het basisniveau (ter vergelijking: de sifon van de Weron ligt op ong. 108 m hoogte), en is het dieptepotentieel van de grot dus nog groter. De grot eindigt trouwens niet op een sifon (zoals Bernard, Weron, Dellieux) maar op een zone van verdwijnpunten die zelfs bij groot debiet het water kunnen slikken.

POLLUTIE

Hierbovenop komt dan een zeer ernstige pollutie door stookolie of dieselolie (mogelijk éénmalig opgetreden). Aktueel is het nog steeds zo dat, indien men in de bodem van de zaal een putje graaft, de stookoliestank onmiddellijk waarneembaar is. Deze vervuiling zet zich - via de ondergrondse rivier - door tot in de Trou de l'Eglise, waar jarenlang de benedengalerijen naar "mazout" roken. Ten onrechte namen toen vele mensen aan dat de vervuiling rechtstreeks in de Eglise plaatsvond...

De vervuiling van de Trou de l'Eglise zelf (vroeger liep ook hier de riolering - aangelegd in 1969 - rechtstreeks in de doline) is gelukkig verleden tijd, met uitzondering van de rivier die de Réseau du Cim?i?e doorloopt en eveneens een riool kan worden genoemd. Vooral 's zomers, als het debiet van de hoofdrivier erg klein is, zorgt dit kleine zijriviertje voor een flinke geurhinder. Waarschijnlijk is het afkomstig van een lek in het rioolnet.

Al bij al is de situatie niet gunstig en zou een oplossing wenselijk zijn voor beide grotten.

GEOLOGIE

Dit onderdeel werd door ons niet bestudeerd. Andere, meer gekwalificeerde personen zullen hier trouwens een hele kluif aan hebben.

Ter situering: beide grotten bevinden zich in de zgn. "Anticlinale van Mont-Godinne" , in de "nauwe" (zowat 350m brede) kalksteenband (Frasniaan en Givetiaan) die het centrum van Mont doorloopt en waarin zich ook Weron en Dellieux bevinden. Beide grotten liggen vlak naast de scheidingslijn tussen Givetiaan en Frasniaan en mogelijk is de eindgalerij van de Eglise zelfs op de overgang van Givetiaan naar Frasniaan gevormd.

De Dury is gevormd in een zgn. interstrate, dezelfde als waarin de eindgalerij van de Eglise zich bevindt. In tegenstelling tot de Dury, is een groot deel van de Eglise (quasi alle naar het noorden geori?teerde galerijen) gevormd tussen de sterk afhellende (65 ?70) kalksteenlagen. Dit is trouwens duidelijk merkbaar op de geprojecteerde doorsnede volgens het vlak 8 - 188 (waarop het syteem Eglise-Dury vrijwel "op de kop" wordt bekeken.

TOPOGRAFIE/SPELEOMETRIE

We deden dus het ganse zaakje opnieuw, ditmaal met aandacht voor elk detail en vooral zo precies mogelijk. In de Eglise, een zgn. "ge-interconnecteerde" grot, waarborgden de vele "gesloten" topocircuits (sluitingsfouten in grootte-orde van enkele decimeters) ons een juiste topo. Al bij al was het een flink karwei dat een twaalftal dagen duurde (+/- 500 topostations).

De relatieve positionering van de grotten ten opzichte van elkaar, werd gedaan d.m.v. een oppervlaktetopo met een lasertheodoliet door Renaud Delfosse (landmeter) van GS TROLL. Aangezien kon vertrokken worden van een IGN meetpunt op de muur van de kerk, kon in één moeite de exacte hoogteligging van de grotten worden gemeten. Er werd trouwens doorgemeten naar de Chantoire Dellieux en Trou Weron, zodat ook deze grotten gepositioneerd werden.
De koppeling aan het coordinatennet werd nog niet op het terrein uitgevoerd. De Lamberco?dinaten zijn dan ook afgeleid van de IGN kaart (1/10000) en een luchtfoto op 1/3500.

De ontwikkeling van de Trou de l'Eglise bedraagt 1065 m, die van Trou Dury 386 m en die van het kleine grotje dat zich nabij de "oude ingang" bevindt zo'n 7 m.

De denivellatie werd grondig herzien. Op de oude topo's werd de diepte gemeten vanaf het niveau van de weg (Eglise) of vanaf de ingang (Dury). Wij opteerden echter voor het (algemeen aanvaarde) systeem van de "seuil de d?ersement" oftewel "overloopdrempel". Hierbij wordt het laagst gelegen deel van de rand van de doline als niveau "0" genomen. Dit werd met de theodoliet gemeten. Te rekenen vanaf dit niveau "0", bekomen we voor de Eglise een denivellatie van 78,1 m en voor de Dury 77,3 m.

De topos werden initieel met "Survex" uitgewerkt maar later geconverteerd naar het programma "OnStation" dat zeer veel grafische mogelijkheden biedt.  Hopelijk geeft de onderstaande Onstation schermafdruk U al een idee. Elke Réseau heeft een aparte kleur.

"OnStation 3.0" schermafdruk van het Systeem Eglise-Dury.

Klik hier voor een topo van Trou de l'Eglise

Klik hier voor een topo van Trou Dury

TOEKOMSTPERSPECTIEVEN

In enkele jaren tijd is de galerijontwikkeling in Mont-sur-Meuse meer dan verdubbeld!

* De Chantoire Dellieux (+ 1000 m, -94 m) grotendeels geëxploreerd door Bibiche en later SCB, en waarvan we allen met spanning een publicatie tegemoet zien.

* De Trou Weron, die na de ontdekking van de Réseau Noir (SC AVALON & Bibiche) en een stijgend vervolg nabij de sifon (SCB) de 1000 m is gepasseerd (-104m).

* De verlenging van de Trou Dury door SC AVALON (386 m, -77 m)

* Verlengingen in Trou de l'Eglise, vooral door Bibiche, waardoor deze grot nu ook de 1000 m ruim is gepasseerd voor een diepte van -77m...

De onderlinge afstanden tussen de 4 grotten, die zich op een rechte lijn bevinden, zijn niet groot:

* Eglise - Dury: 52 m
* Dury - Dellieux: ong. 30 m
* Dellieux - Weron: ong. 30 m

Kortom, daar waar 5 jaar geleden velen dachten dat de klassiekers van Mont-sur-Meuse al hun geheimen reeds hadden prijsgegeven, blijkt nu plots dat in een nabije toekomst één groot systeem van bijna 4 km gangen binnen de mogelijkheden ligt. Wie weet traverseren we ooit nog van de Weron naar de Eglise, via Dellieux-Dury... (maar uiteraard zijn de verbindingen bijzonder moeilijk te realiseren).
Indien we de zaken nog grootsers zien, dan kunnen we beginnen dromen van het stroomafwaartse deel van het systeem, richting Chauveau. Ook daar wachten verschillende dolines om gedesobstrueerd te worden. Jammer genoeg zijn de eigenaars er niet voor te vinden.

OPMERKING (ACHTERAF TOEGEVOEGD): in september 1995 werden Chantoir Dellieux en Trou Weron met elkaar verbonden. Dit na een 6 maanden durende campagne van SC AVALON waarbij meer dan 650 m aan première werd gedaan ("le Réseau NORD". De verbinding, "Jonction des Quatre" gedoopt, resulteerde in één groot grotsysteem dat actueel (april 1997) de 3000 m heeft bereikt! Voor meer informatie; zie de web-pagina over de Réseau Nord!

In mei 1997 werd in Chantoir Dellieux een voornaam vervolg ontdekt dat ons tot op 20 m van Trou Dury brengt! Explo is bezig.

TOEGANG

Voor de Trou Dury liggen de zaken anders. De grot ligt op een privaat terrein. Ze mag enkel bezocht worden na toestemming van de eigenaar, die in het grote huis rechts van de doline woont!

EQUIPEMENT

TROU DURY

* Ingangsput P21 (P4+P17): C 25 m, 7 spits . Op de 2 spits boven het platform na, is de put voorzien van 5 vaste spitplaten en deviateurs. Deze deviateur zorgen voor een afdaling uit het water: gebruik ze alle drie!

* Puits du Couteau (P16): C20, 3spits (2 vaste spitplaten aanwezig)

Gelieve de spitplaten ter plaatse te laten!

TROU DE L'EGLISE

Een geoefend speleo kan de grot zonder materiaal bezoeken, op één passage na (de traversee vanuit het balkon boven Salle Tony naar de Galerie Infernale: C15, 5 broches) die echter niet op het parcours van een normale tocht ligt.

Debutanten kunnen eventueel gezekerd worden op volgende plaatsen:

- Ingangsput (hoewel de inox ladder zeer eenvoudig af te dalen is)
- Pas de La Mort
- Klim naar Salle des Gours

Een touw van 15 meter is ruim voldoende en kan door de ploegleider van hindernis tot hindernis worden meegenomen.
Wie zich echter wel bekwamen in touwtechnieken, kan met een touw van 25 meter, wat linten, musketons en spitplaten, zich op tal van plaatsen amuseren met afdalingen, oppowerk boven in de meanders etc.